«Ελ Γκρέκο»: Μία νέα ελληνική όπερα - Πρόσκληση για ένα ταξίδι προς το φως

Συνέντευξη στον Ζαχαρία Γεωργούση

Δύο ακόμη παραστάσεις (17 και 20 Φεβρουαρίου) απομένουν στο μέγαρο μουσικής Αθηνών, όπου ανεβαίνει η όπερα «Ελ Γκρέκο», σε μουσική του μεγάλου νεοέλληνα συνθέτη Γιώργου Χατζηνάσιου και σε λιμπρέτο του συγγραφέα και μουσικού Ηλία Λιαμή.

Ο Ηλίας Λιαμής μας παραχώρησε μία συνέντευξη στην οποία περιγράφει την εξέλιξη της συγγραφής του έργου, το περιεχόμενό του, αλλά και τα μηνύματα τα οποία απευθύνονται στους θεατές που θα παρακολουθήσουν την εξαιρετική αυτή παράσταση.

- Κύριε Λιαμή, τι είναι το έργο «Ελ Γκρέκο»;

- Πρόκειται για μία όπερα, δηλαδή για μία μουσικοθεατρική παράσταση, στην οποίαν λόγος και μουσική βρίσκονται σε απόλυτη ισορροπία. Το έργο αυτό αποτελεί ένα τεράστιο καλλιτεχνικό επίτευγμα, , η οποία χρειάζεται στέρεο λόγο, ολοκληρωμένη μουσική δημιουργία, ειδικού τύπου σκηνοθεσία, πλούσιο και ευρηματικό φωτισμό, καθώς και συμμετοχή έμπειρων καλλιτεχνών, τόσο στη σκηνή όσο και στην ορχήστρα. Το ίδιο συμβαίνει και με την όπερα αυτή. Πρόκειται για μια περίπλοκη και συγχρόνως φαντασμαγορική παραγωγή, η οποία, είμαι βέβαιος πως θα συγκινήσει τους θεατές, ανεξαρτήτως ηλικίας, αλλά και γνώσεως των λεπτομερειών της ζωής του Γκρέκο.

-Μιλήσατε για το λιμπρέτο. Τι ακριβώς είναι;

-Πρόκειται για το κείμενο του έργου, το οποίον καλείται να μελοποιήσει ο συνθέτης. Πρέπει να έχει συγκρότηση, αλλά και απλότητα, καθώς η ύπαρξη της μουσικής δεν επιτρέπει τον περίπλοκο λόγο. Οι φράσεις πρέπει να είναι απλές και εύκολα κατανοητές. Αυτό προσπάθησα κι εγώ, αν και είχα να διαπραγματευτώ βαθιές έννοιες, όπως τους πειρασμούς, την ελευθερία, την απειλή, τη φιλία και τον θάνατο.

- Ποιο είναι το περιεχόμενο του έργου;

- Το έργο «Ελ Γκρέκο» παρακολουθεί την πορεία του μεγάλου έλληνα ζωγράφου, ο οποίος δημιούργησε το μεγαλοφυές και διαχρονικό έργο του ανάμεσα στην αναγέννηση και το μπαρόκ. Ο Γκρέκο γνώρισε τρεις μεγάλους σταθμούς στη ζωή του: Την Κρήτη, την Βενετία και το Τολέδο στην Ισπανία. Στην όπερα όμως δεν παρουσιάζεται απλώς ως καλλιτέχνης αλλά ως πνευματικός άνθρωπος που, μέσα από τη ζωγραφική του τέχνη, πολεμάει τον πλούτο, τη δόξα και την εξουσία, τους τρεις αυτούς πανανθρώπινους πειρασμούς, που εμποδίζουν τον κάθε άνθρωπο να πετάξει ελεύθερος σε ανώτερες σφαίρες δημιουργίας. Στην Κρήτη, αντιστέκεται στον Βενετσιάνο άρχοντα Μολίνο. Στην Ιταλία, απαρνείται τον δρόμο του μεγάλου του δασκάλου Τισιανό και επιλέγει έναν δύσκολο προσωπικό δρόμο, χωρίς καμιά βέβαιη έκβαση. Όσο για το Τολέδο, εκεί αντιμετωπίζει την Ιερά Εξέταση, αλλά και πάλι αρνείται να συμμορφωθεί, κάτι που τον έβαλε σε θανάσιμο κίνδυνο.

• Τι θα αποκομίσει ο θεατής που θα το παρακολουθήσει;
• Θα σταθώ ιδιαίτερα στον έλληνα θεατή, ο οποίος θα διαπιστώσει πως η πνευματική κληρονομιά του τόπου του δεν διακόπηκε ποτέ, έστω και σε περιόδους σκλαβιάς, όπως εκείνη των Βενετσιάνων στην Κρήτη, την εποχή που γεννήθηκε ο Γκρέκο. Ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος –αυτό ήταν το πραγματικό του όνομα- είναι ο άνθρωπος που ξεκινάει με εφόδιο την βυζαντινή αγιογραφία, όχι όμως μόνον ως στυλ, αλλά και ως απεικόνιση ενός εσωτερικού φωτός των μορφών των αγίων, κάτι που μετέφερε στους πίνακες, τους οποίους, αργότερα, ζωγράφισε σε δυτικό στυλ. Ο θεατής λοιπόν έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει από κοντά τον άνθρωπο που παρέδωσε στην οικουμένη μερικά από τα σημαντικότερα ζωγραφικά έργα, διατηρώντας την πνευματική του ταυτότητα και συγχρόνως να ταξιδέψει μαζί του σε μία πνευματική πορεία από τη γη στον ουρανό, προς εκεί δηλαδή, όπου ήταν διαρκώς στραμμένα η καρδιά και το ταλέντο του μεγάλου ζωγράφου.

• Ποια ήταν η απήχηση του έργου στις δύο πρώτες παραστάσεις;
• Όπως διαπίστωσα προσωπικά, το έργο, και στις δύο παραστάσεις μέχρι τώρα οι οποίες ήτανε sold out, κατάφερε και πέρασε τα μηνύματά του. Είδα ανθρώπους εντυπωσιασμένους και συγκινημένους, οι οποίοι συχνά χειροκρότησαν κατά τη διάρκεια της παράστασης. Η αλήθεια είναι πως το κείμενο που συνέγραψα άγγιξε βαθιές έννοιες, για αυτό και είδα με ανακούφιση τους θεατές να ακολουθούν το πνευματικό ταξίδι του Ελ Γκρέκο και να ταυτίζονται με αυτό.

• Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με τον κ. Χατζηνάσιο;
• Αφορμή στάθηκε ένα παλαιότερο έργο μου που παίχτηκε στο Μέγαρο πριν από εννέα χρόνια. Ο κ. Χατζηνάσιος έμαθε γι΄ αυτό και με κάλεσε σπίτι του, προτείνοντάς μου να διαμορφώσω ένα σενάριο για τον Γκρέκο. Το πολύ ενδιαφέρον είναι πως οι μελωδίες του έργου ήταν έτοιμες, καθώς το θέμα απασχολούσε τον συνθέτη σχεδόν από τη δεκαετία του ΄80. Εγώ λοιπόν κλήθηκα να προσαρμόσω εκ των υστέρων το λιμπρέτο, κάτι το εντελώς ασυνήθιστο, αφού πάντοτε το κείμενο γράφεται πρώτο. Παρ΄ όλ΄ αυτά, ήταν και η δική μου επιθυμία τόσο έντονη για ένα έργο αφιερωμένο στον μεγάλο ζωγράφο, ώστε όλες οι δυσκολίες ξεπεράστηκαν.

• Θα έχουν συνέχεια οι παραστάσεις;
• Αν και αυτό αποτελεί απόφαση της ομάδας παραγωγής του έργου, πιστεύω πως η μέχρι τώρα απήχηση θα οδηγήσει σε αυτήν την ευχάριστη εξέλιξη.